Dziedziczenie długów - co to jest? Jak uniknąć?

21.04.2022

Po śmierci spadkodawcy osoby uprawnione do dziedziczenia majątku, mogą odziedziczyć także długi zmarłego. Przyjęcie spadku obejmuje wówczas konieczność spłaty ewentualnego zadłużenia, co nierzadko może być ogromną, nieosiągalną dla spadkobiercy kwotą. Na czym polega dziedziczenie długów spadkowych, jakie są zasady dziedziczenia spadków i jak uniknąć odziedziczenia zobowiązań zmarłego?

Na czym polega dziedziczenie długów?

Po śmierci spadkodawcy, spadkobierca dziedziczy przede wszystkim majątek zmarłego, ale także jego długi i zobowiązania finansowe. Wówczas dziedziczenie długów spadkowych to nic innego jak obowiązek spłaty niechcianych zobowiązań zmarłego. Przyjęcie spadku może więc wiązać się poważnymi problemami finansowymi, szczególnie gdy spadkodawca pozostawił po sobie więcej zobowiązań niż majątku.

Jeszcze do 2015 roku według polskiego prawa spadek dziedziczyło się w tzw. sposób prosty. Wówczas jeśli spadkobierca nie zdecydował się na złożenie specjalnego wniosku, odpowiadał on za długi zmarłego całym swoim majątkiem. To było prostą drogą do popadnięcia w problemy finansowe, gdyż nierzadko niespłacone zobowiązania wynosiły więcej niż cały posiadany majątek.

Kto dziedziczy długi? Zasady dziedziczenia spadków

Prawo regulujące dziedziczenie mówi jasno, że o otrzymaniu spadku decyduje pozostawiony przez zmarłego testament, w którym wyszczególnia się informacje takie jak przedmioty majątku i spadkobierców. W przypadku gdy spadkodawca nie pozostawił takiego dokumentu, wówczas zasady dziedziczenia spadku określają przepisy Kodeksu Cywilnego.

Pierwsza zasada mówi o tym, że majątek zmarłego i jego zobowiązania dziedziczą małżonek oraz dzieci w równych częściach, jednak część małżonka nie może wynosić mniej niż 25% całego spadku. Warto zaznaczyć, że zarówno majątek, jak i długi zmarłego mogą dotyczyć także małoletnich spadkobierców. Wówczas jeśli zmarły był rodzicem nieletniego, prawo w danym przypadku wyznacza dziecko na spadkobiercę.

Jeśli z kolei zmarły nie był w związku małżeńskim, ani nie posiadał dzieci, wówczas spadek odziedziczą rodzice spadkodawcy i jego rodzeństwo. W momencie gdy rodzice i rodzeństwo spadkodawcy nie żyją, spadek przysługuje najbliższym osobom z rodziny, o ile nie zostały one wyłączone. Jeśli jednak zmarły nie posiadał żadnej rodziny lub jej członkowie również nie żyją, wówczas spadek przejmuje gmina, w której mieszkał spadkodawca. Nierzadko spadek przejmowany jest także przez Skarb Państwa.

Długi spadkodawcy - jak uniknąć dziedziczenia?

Długi spadkowe nie są niczym przyjemnym, w szczególności gdy spadkobierca nie miał o nich pojęcia. Przyjęcie zadłużonego spadku wiąże się nie tylko z problemami finansowymi, ale także z odpowiedzialnością w przypadku niewypłacalności. Aby uniknąć dziedziczenia zobowiązań finansowych, każdy ze spadkobierców może m.in. odrzucić spadek. Istnieje jednak kilka innych sposobów, aby uniknąć konieczności spłaty wierzycieli „z własnej kieszeni”.

6 miesięcy na decyzję

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, każda osoba poinformowana o prawie do majątku zmarłego ma 6 miesięcy na podjęcie decyzji o przyjęciu spadku lub jego odrzuceniu. Wówczas po podjęciu decyzji należy złożyć odpowiednie oświadczenie u notariusza i potwierdzić swoje stanowisko.

Warto zaznaczyć, że okres 6 miesięcy obowiązuje od momentu śmierci spadkodawcy (jeśli spadkobierca od razu się o tym dowiedział), od dnia ogłoszenia testamentu, lub od dnia, kiedy informacja o dziedziczeniu dotarła do spadkobiercy (jeśli ten nie wiedział o śmierci spadkodawcy).

W ciągu ustawowych 6 miesięcy spadkobierca nie ma obowiązku spłacania zaległych zobowiązań zmarłego, a wierzyciele nie mogą domagać się tej spłaty. Pół roku to czas, kiedy spadkobiercy mogą zapoznać się z przedmiotami majątku, oraz ustalić, czy spadek nie jest obciążony zobowiązującymi zadłużeniami.

Należy wiedzieć, że jeśli dziedziczący w ciągu 6 miesięcy nie złoży oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, wówczas odziedziczy on tzw. spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza - o co chodzi?

Odziedziczenie spadku z dobrodziejstwem inwentarza jest swego rodzaju zabezpieczeniem dla spadkobiercy. Wówczas jeśli okaże się, że majątek obejmuje również długi spadkowe, to odpowiedzialność za zobowiązania zostaje ograniczona tylko do wysokości odziedziczonego majątku. W praktyce oznacza to, że jeśli np. zmarły posiadał 40 000 zł majątku i 100 000 zł długów, to spadkobierca zobowiązany jest do spłaty tylko zawartych w majątku 40 000 zł

Należy pamiętać, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza wiąże się z koniecznością sporządzenia wykazu majątku spadkodawcy. Jeszcze do niedawna taki wykaz mógł zostać sporządzony tylko przez komornika, jednak obecnie prawo wymaga wypełnienia dokumentu przez samego spadkobiercę zgodnie z określonym wzorem. Wówczas w przypadku ewentualnej pomyłki, spadkobierca sam ponosi odpowiedzialność za ewentualny dług.

Wykaz inwentarza obejmuje wskazanie i ujawnienie przedmiotów spadku, łącznie z podaniem ich wartości według cen z chwili otwarcia spadku. Konieczne będzie także określenie długów i ich wysokości. Taki dokument jest podstawą do ustalenia odpowiedzialności za zobowiązania spadkodawcy.

Kiedy wziąć pod uwagę odrzucenie spadku?

Odrzucenie spadku jest dobrym rozwiązaniem w momencie gdy zobowiązania wobec wierzycieli są tak duże, że nie opłaca się przejmować majątku z perspektywą długów. Przykładowo, jeśli jedynym majątkiem zmarłego był np. stary, niesprawny pojazd, a zadłużenia oscylują na kwotę kilkunastu tysięcy, wówczas zwyczajnie nie ma sensu „brać na siebie” obowiązku spłaty zaległych zobowiązań.

Innym przykładem, kiedy warto odmówić przyjęcia spadku, jest sytuacja, gdy spadkobierca jest świadomy niewielkiego spadku, ale nie ma pewności, czy zmarły nie zaciągał pożyczek na wysoki procent. Wówczas, jeśli istnieje podejrzenie, że majątek zmarłego jest o wiele mniejszy niż wartość zadłużeń, warto pomyśleć o odrzuceniu przysługującego spadku.

Co ważne, odrzucenie spadku nie oznacza, że zobowiązania znikną na zawsze. Należy zaznaczyć, że jeśli spadkobierca posiada dzieci i zrzeknie się spadku, wówczas, zgodnie z obowiązującym prawem, majątek i zadłużenia zmarłego trafiają do dzieci.

Jak w imieniu dziecka odrzucić spadek?

Dorosłe dzieci mogą złożyć wniosek o odrzuceniu spadku samodzielnie, przy czym należy pamiętać, że jeśli oni także posiadają już własne dzieci, to zgodnie z prawem, spadek trafia właśnie do nich.

Jeśli dziecko nie osiągnęło pełnoletności i nie posiada zdolności prawnej do samodzielnego odrzucenia spadku, wówczas konieczne będzie złożenie wniosku za niego. Odrzucenie spadku przez dziecko odbywa się w trzech krokach.

Pierwszym z nich jest ustalenie, czy nieletni jest pełnoprawnym spadkobiercą. Następnie przeprowadza się postępowanie sądowe w przedmiocie wyrażenia zgody na odrzucenie spadku w imieniu dziecka. Po uzyskaniu prawomocnego postanowienia Sądu Opiekuńczego, rodzic lub opiekun prawny zobowiązany jest do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku u notariusza, lub przed sądem.

Dziedziczenie długów - podsumowanie

Odziedziczenie długów spadkodawcy nierzadko wiąże się z wieloma problemami finansowymi dla spadkobierców. Przed złożeniem dokumentów warto więc zorientować się, czy pozostawiony spadek nie obejmuje uciążliwych zobowiązań finansowych. Jednym ze sposobów na zabezpieczenie się przed spłatą długów spadkowych jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, który obejmuje przyjęcie zobowiązań o równowartości odziedziczonego majątku.