Czym jest upadłość konsumencka?

11.05.2022

Od 24 marca 2020 roku w Polsce obowiązuje nowe prawo upadłościowe, które określa zasady i szczegóły procedury upadłości konsumenckiej. Procedura ta umożliwia oddłużenie konsumentów, którzy nie podołali spłacie zobowiązań finansowych. Czym w praktyce jest upadłość konsumencka, kto może złożyć wniosek o upadłość konsumencką i co będzie niezbędne w toku postępowania upadłościowego?

Na czym polega upadłość konsumencka?

Upadłością konsumencką nazywamy proces sądowy, którego celem jest ogłoszenie upadłości osoby fizycznej, czego skutkiem może być pełne lub częściowe oddłużenie konsumenta. Na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej zwykle decydują się osoby, których sytuacja finansowa nie pozwala na pokrycie zadłużeń, a konieczne jest niezwłoczne zaspokojenie wierzycieli.

W trakcie postępowania upadłościowego ustalone zostaje, komu należy spłacić swoje zadłużenie, w jakim terminie i w jakiej wysokości. Należy jednak wiedzieć, że wszelkie ustalenia planu spłaty wierzycieli oparte są o możliwości zarobkowe dłużnika i koszty utrzymania rodziny. Można więc powiedzieć, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest swego rodzaju zabezpieczeniem dłużników.

Wielu zadłużonych konsumentów obawia się, że konsekwencją ogłoszenia upadłości konsumenckiej będzie utrata wszelkich środków do życia. Otóż przepisy prawa upadłościowego gwarantują zachowanie najpotrzebniejszego w życiu codziennym majątku dłużnika. Co więcej, ochronie podlega część dochodów uzyskiwanych po ogłoszeniu upadłości - są to zarówno dochody z tytułu umowy o pracę, jak i świadczenia emerytalne czy rentowe.

Czy wszystkie długi zostaną umorzone?

Niestety nie. Umorzenie długów nie dotyczy zobowiązań takich jak:

• Długi alimentacyjne - Tego rodzaju zobowiązania nie mogą także zostać rozłożone na raty. Alimenty będą regulowane przez syndyka z sum uzyskiwanych z potrąceń przychodów dłużnika oraz ze sprzedaży jego majątku. Warto jednak zaznaczyć, że suma zobowiązań nie może przekraczać minimalnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę osoby zadłużonej.
• Długi zaciągnięte po ogłoszeniu upadłości - Wszelkie zobowiązania zaciągnięte po ogłoszeniu upadłości muszą zostać spłacone przez samego dłużnika, bez możliwości umorzenia bądź rozłożenia kosztów na raty.
• Długi z tytułu rent i odszkodowań - Do tego rodzaju zobowiązań zalicza się m.in. długi stanowiące rekompensatę za wywołanie choroby, kalectwa, niezdolności do pracy, czy śmierci.
• Długi umyślnie zatajone - Zatajenie zobowiązań i nieuwzględnienie ich we wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej może skutkować nawet umorzeniem postępowania.
• Długi z orzeczeń w sprawach karnych i wykroczeniowych - Długi orzeczone przez sąd również nie podlegają umorzeniu. Są to m.in. grzywny, zadośćuczynienia, nawiązki, czy zobowiązania do naprawienia szkody.

Postępowanie upadłościowe uproszczone

Prawo z 24 marca 2020 roku jasno określiło, że postępowanie upadłościowe powinno być procedurą szybką i nieskomplikowaną. Dlatego wprowadzono uproszczony proces, który ogranicza aktywność sądu do najważniejszych decyzji. Są nimi przede wszystkim ogłoszenie upadłości konsumenckiej, ustalenie planu spłaty wierzycieli, czy rozpatrywanie skarg na czynności syndyka. Wówczas takie postępowanie trwa około 6-8 miesięcy.

📌 Syndyk to osoba, która kieruje postępowaniem uproszczonym i przygotowuje plan spłaty wierzycieli. Jego zadaniem jest również sprzedaż majątku dłużnika (o ile ten takowy posiada). Syndyk zwykle pozostaje w kontakcie osobistym lub telefonicznym z dłużnikiem.

Postępowanie upadłościowe zwykłe

Uproszczona, przyspieszona procedura może okazać się niewykonalną, np. w momencie gdy dłużnik prowadził wcześniej działalność gospodarczą, jego majątek jest duży, lub posiada on wielu wierzycieli. Wówczas takim postępowaniem kieruje sędzia - komisarz, a sama procedura trwa około dwóch lat.

📌 Sędzia - komisarz to sędzia zawodowy, referendarz sądowy lub asesor sądowy. W przeciwieństwie do dłużnika, sędzia - komisarz kontaktuje się z dłużnikiem w formie wezwań, postanowień lub zarządzeń.

Kto może ogłosić upadłość konsumencką?

W postępowaniu upadłościowym mogą brać udział tylko konsumenci, a zatem osoby fizyczne, które nie prowadzą własnej działalności gospodarczej.

Kogo nie może dotyczyć postępowanie upadłościowe?

Upadłości konsumenckiej nie mogą ogłosić właściciele przedsiębiorstw. W chwili składania wniosku o ogłoszenie upadłości działalność gospodarcza powinna zostać zamknięta. Co więcej, postępowanie nie dotyczy osób fizycznych, które były wspólnikami bądź komandytariuszami w spółkach partnerskich, jawnych, komandytowych i komandytowo-akcyjnych. Tacy dłużnicy mogą złożyć wniosek o postępowanie upadłościowe na zasadach ogólnych.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej - od czego zacząć?

Pierwszym krokiem do ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest złożenie wniosku. Wówczas należy zebrać wszelkie umowy pożyczek, kredytów i innych zobowiązań, aby wyszczególnić sumy i terminy spłaty długów. Co więcej, w przypadku trudnej sytuacji rodzinnej lub finansowej (choroba dłużnika lub osoby z bliskiej rodziny, przemoc domowa, samodzielne wychowywanie dzieci), konieczne będzie zebranie dokumentacji, która tę sytuację potwierdzi. Takie dokumenty mogą być przydatne na etapie ustalania planu spłaty wierzycieli.

Na etapie składania wniosku warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata. Poza wsparciem w przygotowaniu dokumentacji, może on także nadzorować cały proces sądowy, aby jego rezultat był korzystny dla dłużnika.

Wniosek o upadłość konsumencką dostępny jest na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Po jego wypełnieniu należy dołączyć zebraną dokumentację i wysłać pocztą całość do biura podawczego właściwego sądu lub dostarczyć akta osobiście. Ponadto konieczne będzie uiszczenie opłaty za wniosek w kwocie 30 zł i dołączenie potwierdzenia przelewu do dokumentów.

Etapy postępowania po złożeniu wniosku

Po złożeniu wniosku następuje tzw. posiedzenie sądowe, podczas którego sąd może oddalić wniosek lub ogłosić postępowanie upadłościowe właściwe.

Postępowanie upadłościowe właściwe jest drugim etapem procesu. Wówczas powoływani są syndyk lub sędzia-komisarz. Na tym etapie dłużnik nie musi się obawiać kolejnych zobowiązań ze strony wierzycieli, gdyż te zostają zawieszone bądź umorzone.

Kolejnym krokiem jest ustalenie wierzytelności. Polega ono na ustaleniu masy upadłościowej i spieniężenie jej przez syndyka. Następnie w ramach planu podziału środki zostają przekazane wierzycielom.

Jeśli spieniężony majątek dłużnika nie wystarczył do zaspokojenia wierzycieli, wówczas wprowadzany jest etap planu spłaty zobowiązań. Plan przygotowywany jest na maksymalnie 3 lata i może on zostać zmieniony w trakcie na wniosek dłużnika lub wierzycieli. W wyjątkowych sytuacjach roszczenia wierzycieli mogą zostać umorzone.

Co się dzieje po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej?

Choć upadłość konsumencka jest rozwiązaniem pozwalającym na oddłużenie konsumenta, warto poznać jej konsekwencje. Przede wszystkim dłużnik utraci prawo do zarządzania swoim majątkiem - wówczas kontrolę nad zgromadzonymi dobrami i nieruchomościami przejmuje syndyk. Ponadto upadły konsument nie może zawierać umów zwiększających jego zadłużenie oraz zaciągać kredytów przez cały okres spłaty zobowiązań. Należy także pamiętać, że dłużnik zobowiązany jest do realizacji przyjętego planu spłaty wierzycieli oraz składania do sądu corocznych raportów spłat.

Warto także zaznaczyć, że w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w Centralnym Rejestrze Restrukturyzacji i Upadłości pojawi się wpis o sytuacji finansowej dłużnika. Ponadto wierzyciele mogą wpisać dane upadłego do Biura Informacji Gospodarczej i przekazać informacje dotyczące nierzetelnych dłużników. Niemożliwość przekazania takiej informacji oraz usunięcie wcześniej zamieszczonych wpisów następuje po sądowym orzeczeniu umorzenia długów.

Podsumowanie

Choć ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest zabezpieczeniem dla dłużników, należy także liczyć się z jej konsekwencjami. Ponadto należy pamiętać, że nieodpowiednio przygotowany wniosek może wiązać się z jego odrzuceniem przez sąd. Warto wówczas skorzystać z profesjonalnej porady prawnej i pomocy adwokata, aby przygotować właściwe dokumenty i móc liczyć na wsparcie podczas trwania procesu sądowego.