Co to jest postępowanie przygotowawcze?

Wiele osób spotkało się z określeniem „postępowanie przygotowawcze”, jednak ktoś, kto nie miał styczności z prawem, a zwłaszcza z prawem karnym nie będzie posiadał istotnych informacji na ten temat. Nie dotyczy to jedynie osób oskarżonych o popełnienie przestępstwa, ale także pokrzywdzonych. Warto znać swoje prawa i poszczególne etapy sprawy karnej. Nieodzowną pomocą w takich kwestiach jest także adwokat.

Zanim więc dana sprawa przejdzie w fazę postępowania sądowego, musi zostać zweryfikowana, dokładnie sprawdzona, czy doszło do popełnienia przestępstwa, ustalić sprawcę i pokrzywdzonych, zebrać niezbędne dowody, czyli wykonać wszystkie czynności niezbędne do wyjaśnienia okoliczności sprawy. Wszystkie te procedury wykonywane są właśnie na etapie postępowania przygotowawczego. Dlatego też w tym wpisie zostaną poruszone najważniejsze kwestie dotyczące postępowania przygotowawczego, jego etapów oraz kto to prowadzi tego typu postępowanie. Zapraszam do czytania!

Postępowanie przygotowawcze - postanowienia o przedstawieniu zarzutów

Postępowanie przygotowawcze jest pierwszym etapem w procesach prawa karnego ściganych z oskarżenia publicznego. Organy ścigania na tym etapie sprawdzają, czy miało miejsce popełnienie przestępstwa, wyjaśniają okoliczności zdarzenia oraz zabezpieczają wszelkie dowody mogące umożliwić rozstrzygnięcie sprawy. Na tym etapie ważna jest także weryfikacja i ujawnienie sprawcy przestępstwa.

W zależności od zebranych materiałów w toku postępowania dowodowego sprawa kierowana jest jako akt oskarżenia do Sądu lub wydawana jest decyzja o umorzeniu postępowania.

Samo postępowanie przygotowawcze może mieć formę:

Dochodzenia - najprościej ujmując, dochodzenie prowadzone jest przy przestępstwach o mniejszym ciężarze gatunkowym, przestępstwach mniejszej wagi. Mowa tu między innymi o tych, w których kara nie przekracza 5 lat pozbawienia wolności. W przypadku spraw dotyczących mienia, dochodzenie przeprowadzane jest tylko, gdy wartość przedmiotu lub zaistniała szkoda nie przekracza 200 000 zł. Dochodzenie przeprowadzane jest przeważnie przez Policję pod okiem prokuratora nadzorującego śledztwo. Powinno ono być zakończone w ciągu dwóch miesięcy. Na wniosek prokuratora okres ten może zostać wydłużony do trzech miesięcy, a w bardzo szczególnych przypadkach nawet dłużej. W każdym przypadku okres przedłużenia dochodzenia musi być dokładnie określony. Sama forma dochodzenia jest mniej sformalizowana (w porównaniu ze śledztwem).

Śledztwa - prowadzone są w przestępstwach większej wagi, w poważniejszych przestępstwach - zbrodniach. W sprawach, gdzie czyny zabronione są zagrożone karą pozbawienia wolności co najmniej 3 lat oraz gdy podejrzanym jest prokurator bądź sędzia. Śledztwo prowadzone jest także w przypadku spraw dotyczących przestępstw przeciwko pokojowi, ludzkości, przestępstw wojennych oraz tych przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku śledztwa to prokurator prowadzi postępowanie przygotowawcze. Dopuszczalne jest także, aby prokurator mógł powierzyć policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w części. Musi być ono zakończone przed upływem trzech miesięcy. Czas ten może zostać wydłużony (tak samo, jak w przypadku dochodzenia) do jednego roku, a w przypadkach szczególnych nawet na dłuższy. Każdorazowo okres przedłużenia musi być podany.

Co jest celem postępowania przygotowawczego?

Każda czynność wykonywana w obrębie spraw karnych ma swój konkretny cel i tak samo jest w przypadku początkowego etapu sprawy karnej. Do głównych zadań postępowania przygotowawczego zaliczamy:

• ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy jest on przestępstwem,
• znalezienie sprawcy i jego ujęcie,
• zastosowanie wszelkich środków, by uniemożliwić ukrywanie się sprawcy lub wpływanie na przebieg postępowania,
• ustalenie danych dotyczących sprawcy i jego środowiska,
• zebrać i zabezpieczyć każdą ilość dowodów przestępstwa, tak by ułatwić wydanie wyroku, jak najszybciej,
• ustalenie poszkodowanych, pokrzywdzonych i rozmiar szkody,
• ustalenie okoliczności sprzyjających, mogących mieć wpływ na popełnienie przestępstwa.

Podczas tego etapu zarówno prokurator, jak i policja muszą zebrać wszystkie istotne dowody, doprowadzić do przesłuchania świadków i znaleźć sprawców. Przy dostarczeniu wystarczającej ilości dowodów, będzie możliwe postawienie sprawcy przed sądem, kierując akt oskarżenia.

Postępowanie można podzielić na dwa etapy:

• w sprawie,
• przeciwko konkretnej osobie.

Najistotniejszym warunkiem wiarygodności i skuteczności postępowania przygotowawczego jest ścisłe przestrzeganie tajności sprawy. Tylko i wyłącznie organy ścigania mogą być informowane o wykonywanych czynnościach i samym przebiegu sprawy. Prokurator, który prowadzi postępowanie przygotowawcze oraz policja podczas gromadzenia dowodów, muszą działać w taki sposób, by uniemożliwić sprawcy lub jego krewnym, na mataczenie w sprawie poprzez zastosowanie środków zabezpieczających a o każdej wykonywanej czynności powinny być poinformowane tylko służby zajmujące się sprawą.

Kto jest stroną w postępowaniu przygotowawczym?

Kodeks postępowania karnego w postępowaniu przygotowawczym stanowi, iż stronami w sprawie są zarówno pokrzywdzony, jak i podejrzany. Prawo dopuszcza także określone uprawnienia w wypadkach wskazanych osobom niebędącym stronami. Istotne jest także, że w postępowaniu przygotowawczym prokuratorowi przysługują prawa strony.

Podczas wykonywania czynności w postępowaniu przygotowawczym z udziałem pokrzywdzonego możliwa jest obecność osoby przez nią wskazanej. Ważne by osoba ta nie uniemożliwiła przeprowadzenia czynności i jej nie utrudniała.

Podejrzany ma prawo żądać przesłuchania w obecności ustanowionego obrońcy. Niestawienie się go nie jest podstawą do zaniechania przesłuchania, a postępowanie przygotowawcze może toczyć się dalej.

W czasie trwania postępowania przygotowawczego prokurator na podstawie zebranych materiałów dowodowych może podjąć decyzję umorzeniu postępowania, jeśli stwierdzi, że nie ma podstaw do wniesienia aktu oskarżenia. Niemniej jednak organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest natychmiast po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie, wydać decyzję dotyczącą dalszych losów zdarzenia. Od prokuratora bowiem zależy decyzja o wszczęciu postępowania przygotowawczego lub odmowie wszczęcia śledztwa.

Dlatego też w każdym postępowaniu karnym warto poprosić o pomoc doświadczonego adwokata. W okolicach Lublina pomocy chętnie udzieli https://adwokat-wielgus.pl/. Adwokat na każdym etapie postępowania, zwłaszcza podczas przesłuchań, zadba, by wszystko odbywało się zgodnie z obowiązującym prawem.

Ile trwa postępowanie przygotowawcze?

Czas trwania postępowania przygotowawczego kończy się w momencie zebrania całego materiału dowodowego w sprawie. Na jego podstawie prokurator podejmuje decyzję o sporządzeniu i skierowaniu aktu oskarżenia do sądu.

Według ogólnej zasady czas postępowania przygotowawczego powinien zakończyć się w ciągu 3 miesięcy (śledztwo) lub dochodzenie 2 miesiące. W każdym z tych przypadków brane są pod uwagę okoliczności sprawy i w uzasadnionych wypadkach okres śledztwa czy dochodzenia może zostać wydłużony (nie dłużej niż na rok). Musi on być jednak jasno określony.

Kto prowadzi postępowanie przygotowawcze lub zleca dokonanie poszczególnych czynności śledztwa innym organom?

Co do zasady śledztwo prowadzi prokurator. Może on jednak powierzyć policji przeprowadzenie śledztwa (uproszczona forma postępowania przygotowawczego). Przekazanie czynności może być w całości lub tylko w określonym zakresie. Nie obejmuje jednak działań w zakresie przedstawienia zarzutów, uzupełnienie postępowania o przedstawieniu zarzutów czy zamknięciem śledztwa. Prokurator może zastrzec czynności do samodzielnego wykonania, szczególnie te, które wymagają postanowienia.